Właśnie zauważalna różnica (JND), znana również jako próg różnicowy, to minimalny poziom stymulacji, jaki osoba może wykryć w 50 procentach czasu. Na przykład, gdyby poproszono cię o trzymanie dwóch obiektów o różnych masach, zauważalną różnicą byłaby minimalna różnica masy między tymi dwoma, które można było wyczuć w połowie czasu.
Ważne jest, aby nie mylić zauważalnej różnicy z progiem bezwzględnym . Podczas gdy próg różnicowy obejmuje zdolność wykrywania różnic w poziomach stymulacji, próg bezwzględny odnosi się do najmniejszego wykrywalnego poziomu stymulacji. Na przykład bezwzględny próg dla dźwięku byłby najniższym poziomem głośności, który dana osoba mogłaby wykryć. Jedyną zauważalną różnicą byłaby najmniejsza zmiana w objętości, jaką dana osoba mogłaby wyczuć.
Bliższe spojrzenie na widoczną różnicę
Próg różnicowy został po raz pierwszy opisany przez fizjologa i psychologa eksperymentalnego Ernsta Webera, a następnie przez psychologa Gustava Fechnera . Prawo Webera, również znane jako prawo Webera-Fechnera, sugeruje, że właśnie zauważalna różnica jest stałą proporcją oryginalnego bodźca.
Na przykład wyobraź sobie, że przedstawiłeś uczestnikowi dźwięk, a następnie powoli zwiększyłeś poziomy decybeli.
Trzeba było zwiększyć poziom dźwięku o 7 decybeli, zanim uczestnik dowie się, że objętość wzrosła. W tym przypadku zauważalna różnica wynosi 7 decybeli. Korzystając z tych informacji, możesz użyć prawa Webera, aby przewidzieć różnicę, jaka jest widoczna dla innych poziomów dźwięku.
W rzeczywistości zauważalna różnica może być różna w różnych próbach. To dlatego JND jest zwykle określany przez przeprowadzanie wielu prób, a następnie za pomocą najmniejszych poziomów, które uczestnicy mogli wykryć co najmniej 50 procent czasu.
Poziom intensywności bodźca może również odgrywać rolę w tym, jak wiele osób zauważa zmiany. Jeśli światło jest bardzo, bardzo słabe, ludzie mogą zauważyć mniejsze zmiany intensywności niż gdyby te same zmiany zostały wprowadzone w jaśniejszym świetle.
Na przykład wyobraź sobie, że jesteś w ciemnym kinie. Światła w domu powoli zaczynają się włączać i od razu zauważysz nawet bardzo małą zmianę natężenia światła. Później opuszczasz teatr i wychodzisz na zewnątrz, gdzie słońce świeci jasno. Jeśli te same zmiany intensywności światła zostałyby wykonane na zewnątrz, możesz być mniej skłonny do ich zauważenia, ponieważ poziom bodźca jest znacznie wyższy.
Widoczna różnica dotyczy szerokiej gamy zmysłów, w tym dotyku, smaku, węchu, słuchu i wzroku. Może odnosić się między innymi do jasności, słodyczy, ciężaru, nacisku i hałaśliwości.
Kilka innych przykładów
- Wyobraź sobie, że zgłosiłeś się na ochotnika do eksperymentu psychologicznego w swojej szkole. Naukowcy proszą o trzymanie dwóch małych ilości piasku w każdej ręce. Eksperymentator powoli dodaje niewielkie ilości piasku do jednej ręki i prosi o powiedzenie, gdy zauważysz, że jedna dłoń jest cięższa od drugiej. Najmniejsza różnica masy, którą można wykryć co najmniej przez połowę czasu, jest właśnie zauważalną różnicą.
- Oglądasz telewizję ze współmałżonkiem, ale głośność jest zbyt niska, by ją usłyszeć. Poprosić współmałżonka, aby to podniósł. Naciska dwukrotnie przycisk głośności, ale nadal nie można stwierdzić różnicy w głośności. Twój małżonek naciska przycisk jeszcze dwa razy, zanim zauważysz wzrost głośności.
- Masz imprezę w swoim mieszkaniu, a sąsiad przychodzi i prosi cię o wyłączenie muzyki. Ty i Twoi goście natychmiast zauważysz, że muzyka jest znacznie spokojniejsza, ale twój sąsiad nie zauważy różnicy w objętości, ponieważ zmiana jest poniżej progu różnicy.
- Zgłosiłeś się na ochotnika do innego eksperymentu psychologicznego w swojej szkole. Tym razem eksperymentatorzy umieszczają niewielkie ilości cukru w pojemniku z wodą i proszą o jego wypicie. Zostaniesz poproszony o powiedzenie, kiedy zauważysz słodycz wody w porównaniu ze zwykłą wodą. Najmniejszy poziom słodyczy, jaki można spróbować w połowie czasu, to próg różnicowy.